Konstytucja 3 Maja
Konstytucja 3 Maja, pierwsza konstytucja w Europie i po amerykańskiej
druga na świecie, stanowi jedno z najdonioślejszych dokonań polskiego
parlamentaryzmu. Została uchwalona w roku 1791 w wyniku obrad Sejmu
Czteroletniego. Miała na celu reformę systemu politycznego Rzeczypospolitej i
m. in. wprowadziła trójpodział władzy, zniosła konfederacje, liberum veto i
wolną elekcję. Konstytucja została obalona w wyniku zawiązania przez
część magnatów konfederacji targowickiej i przegranej wojny z Rosją.
Rękopis Konstytucji wszyty jest w jedną z trzech ksiąg
zawierających oryginalny zbiór uchwał i konstytucji Sejmu Wielkiego z lat
1788-1792. Księga zawierająca rękopis Konstytucji ma wymiary 40 cm x 25 cm,
oprawiona jest w czerwony safian, zdobiony na przedniej i tylnej okładce
geometrycznymi bordiurami wykonanymi w technice tłoku ślepego. Grzbiet zdobią
tłoczenia w złocie, na szyldziku z czarnej skórki wytłoczono złotem napis
Oryginał ustaw sejmu 1791. Tekst Konstytucji spisany został ręką nieznanego
pisarza na czterech bifoliach w kancelarii sejmowej pismem kaligraficznym,
atramentem brunatnym – powszechnie wówczas stosowanym, na papierze czerpanym.
Spisywane na oddzielnych kartach dokumenty sejmowe mają tzw. oprawę
bliskoczesną, czyli w nieodległym od ich powstania czasie zostały zebrane i
oprawione w księgę liczącą 852 strony, z czego Konstytucja liczy 11 stron (są
to strony 74-84). Ostatnia zapisana strona księgi oznaczona jest paginą 559,
ale w paginacji występuje wiele przekreśleń i omyłek. Liczne karty księgi są
niezapisane i nieobjęte paginacją.
Materiały Sejmu Czteroletniego trafiły do Archiwum
Potockich w Wilanowie za sprawą marszałka nadwornego litewskiego Ignacego
Potockiego, czynnego uczestnika obrad sejmowych i współtwórcy Konstytucji 3
Maja. Aby spuścizna dokumentowa Sejmu Wielkiego nie została zniszczona
przez zaborców, zorganizował on, wraz z Stanisławem Małachowskim, wywiezienie
rękopisu Konstytucji i innych uchwał sejmowych poza granice kraju, do Saksonii.
Dzięki temu ocalone materiały sejmowe znalazły się później jako depozyt w
zbiorach wilanowskich. Ignacy, a zwłaszcza jego brat Stanisław Kostka Potocki,
zgromadzili w Wilanowie cenny zbiór akt o charakterze publicznym. W latach 70.
XIX wieku zbiór ten przeszedł na krzeszowicką linię Potockich. Przechowywany
był w ich siedzibie rodowej w Krzeszowicach, a następnie w pałacu Potockich
(Pałacu Pod Baranami) w Krakowie. Po wojnie w 1947 roku trafił do Archiwum
Głównego Akt Dawnych do zespołu Archiwum Publicznego Potockich. Drugi
egzemplarz rękopisu również znajduje się w Archiwum Głównym Akt Dawnych, w tzw.
Metryce Litewskiej. […]
* Tekst opracowano na podstawie materiałów przygotowanych
przez pracowników Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz